Άνοιξαν τα αρχεία της ΕΣΣ∆: Οι απόρρητες επιστολές Στάλιν – Ζαχαριάδη στον εμφύλιο

Αποχαρακτηρισμένα αρχεία της Σοβιετικής Ενωσης αποκαλύπτουν κάποια από όσα συνέβαιναν στον κόσμο του λεγόμενου Υπαρκτού Σοσιαλισμού ή με όρους Ψυχρού Πολέμου πίσω από το «Σιδηρούν Παραπέτασμα».

Λίγες ημέρες πριν την εκπνοή του 1991, η Σοβιετική Ενωση έγινε ιστορικό παρελθόν, μετά από διαδρομή σχεδόν 75 χρόνων.

Αυτή η χρονολογία σηματοδοτεί το τέλος μιας ολόκληρης εποχής που δεν αφορούσε μόνο τη σημερινή Ρωσία και τις χώρες που προέκυψαν από την κατάρρευση, αλλά ουσιαστικά σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο.

Ο πλανήτης παρακολούθησε την υποστολή της κόκκινης σημαίας με το σφυροδρέπανο από το Κρεμλίνο.

Ενα από τα πιο ενδεικτικά παραδείγματα ήταν ο πρώην αρχειονόμος των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών Βασίλι Μιτρόχιν, ο οποίος έδωσε στις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες τον μεγαλύτερο όγκο εγγράφων, στον οποίο, μεταξύ άλλων, αποκαλύπτονται 200 και πλέον ονόματα κατασκόπων βρετανικής υπηκοότητας που εργάστηκαν για την KGB.

Σε αυτό το παρατεταμένο σίριαλ των αποκαλύψεων ήρθε να προστεθεί ένα νέο επεισόδιο. Ο λόγος για τέσσερα νέα έγγραφα τα οποία ήρθαν αυτές τις ημέρες στη δημοσιότητα μέσω του προσωπικού λογαριασμού στο Twitter τουδιακεκριμένου Ρώσου καθηγητή στο πανεπιστήμιο Johns Hopkins Σεργκέι Ραντσένκο.

Το πρώτο είναι μια αναφορά στην Ελλάδα ενός Σοβιετικού αντισυνταγματάρχη ονόματι Νετσάεβ. Σε αυτήν περιγράφει τη θερμή υποδοχή που τους επεφύλασσε ο κόσμος στην Ελλάδα:

“Ζήτω η Σοβιετική Ρωσία! Ζήτω ο Κόκκινος Στρατός! Ζήτω οι Σύμμαχοι!”», λέει περιγράφοντας την υποδοχή στο Σιδηρόκαστρο, στο Διδυμότειχο, στην Καβάλα, στη Δράμα, στην Κομοτηνή και αλλού.

Το δεύτερο είναι μια λεπτομερής λίστα του οπλισμού που οι Σοβιετικοί είχαν στείλει στους Έλληνες αντάρτες το 1947 στο πλαίσιο του Εμφυλίου.

Σε αυτήν περιλαμβάνονται τουφέκια, καραμπίνες, οπλοπολυβόλα, φυσίγγια και άλλα. Το τρίτο είναι μια επιστολή τού τότε κομισάριου (υπουργού) Εξωτερικών της ΕΣΣΔ Βιάτσεσλαβ Μολότοφ προς τον Ιωσήφ Στάλιν, όπου γράφει:

 «Τα αιτήματα του Ζαχαριάδη, πλην των δύο παρακάτω σημείων, ικανοποιήθηκαν πλήρως». Τα σημεία αυτά αφορούν 60 ορεινά πυροβόλαπου είχε ζητήσει ο τότε ηγέτης του ΚΚΕ Νίκος Ζαχαριάδης, τα οποία, όπως ανέφερε ο Μολότοφ,

«δεν έχουμε, αποστέλλονται ισάριθμα γερμανικά αντιαρματικά πυροβόλα των 37 χιλιοστών και οβίδες γι’ αυτά», συμπληρώνοντας μάλιστα ότι «παρόμοια πυροβόλα είχαν ήδη σταλεί στους Ελληνες και έμειναν ικανοποιημένοι».

Στη συνέχεια, ενημερώνει τον Στάλιν πως «δεν υπάρχει δυνατότητα να ικανοποιηθεί το αίτημα για βοήθεια σε υποδήματα και ρουχισμό, λόγω έλλειψης στολών και υποδημάτων ξένων προδιαγραφών» και ότι «100.000 δολάρια θα σταλούν στον Ζαχαριάδη μέσω του συντρόφου Σουσλόφ».

Το τέταρτο έγγραφο είναι μια προσωπική επιστολή γραμμένη στα ελληνικά του Μάρκου Βαφειάδη και του Νίκου Ζαχαριάδη, η οποία στάλθηκε στις 7 Ιουλίου του 1948 στην Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης και αναφερόταν στην απόφαση των Αλβανών να κλείσουν τα σύνορα στον Δημοκρατικό Στρατό για δύο μήνες:

 «Το ταξίδι του συντρόφου Ζαχαριάδη σε σας με την κατανόηση και τη βοήθεια που δείξατε προς την υπόθεσή μας στερέωσε ακόμα πιο πολύ την πίστη μας και την απόφασή μας να χτυπήσουμε εξοντωτικά το μοναρχοφασισμό και να δυσκολέψουμε πιο πολύ τις επιδιώξεις του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στη χώρα μας».

Σε ένα άλλο σημείοπαραθέτουν τους επιχειρησιακούς σχεδιασμούς του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας οι οποίοι, όπως αναφέρουν, κατατείνουν στην απόσπαση ελληνικού εδάφους.

«Οπως σας είναι γνωστό, το δικό μας σχέδιο συνοψιζόταν σε τούτο δω: Να φθείρουμε σε σημαντικό βαθμό τον μοναρχοφασισμό (σ.σ.: τον Εθνικό Στρατό που συγκροτήθηκε με τη συνδρομή των Βρετανών και αργότερα των Αμερικανών) κατά την επίθεσή του που ήταν υποχρεωμένος να κάνει ενάντια στο

Τα τέσσερα αυτά νέα έγγραφα ρίχνουν φως στο ακανθώδες θέμα των σχέσεων των Ελλήνων κομμουνιστών με τη «Μεγάλη Σοβιετική Πατρίδα».

Πρόκειται για ένα ξεχωριστό κεφάλαιο του ελληνικού εμφυλίου πολέμου που δεν έχει ακόμα ερευνηθεί πλήρως, μια και το αρχειακό υλικό εμφανίζεται αργά και με το σταγονόμετρο. Αποδεικνύεται, πάντως, ότι ο Στάλιν παρακολουθούσε τις εξελίξεις στην Ελλάδα αφού ενημερωνόταν ακόμα και για τον εξοπλισμό που είχε αποσταλεί στους αντάρτες.

Αυτά δεν είναι τα μόνα αρχεία που αφορούν την Ελλάδα. Κάποια από τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα αποτυπώνουν την προσοχή που έδινε η Μόσχα στην πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα ειδικά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960.

Παρακολουθούσε και κατέγραφε συστηματικά τι συνέβαινε, μέσω πληροφοριών που συνέλεγε από διπλωματικές πηγές, από στελέχη του ΚΚΕ και από διάφορους άλλους πολιτικούς παίκτες που είχε προσεγγίσει. Ενδιαφερόταν για τα ρεύματα εντός του στρατεύματος.

Υπάρχει μάλιστα εκτενής αναφορά για δύο κινήσεις στο στράτευμα: η μία ανωτάτων αξιωματικών και φιλοβασιλική και η άλλη κατωτέρων που χαρακτηρίζεται αντιβασιλική και δημοκρατική.

«Στις 4 Σεπτεμβρίου στις 10.00 επισκέφθηκα κατόπιν προσυνεννόησης τον υπουργό Εξωτερικών Αβέρωφ. Στις αρχές της συζήτησης έστρεψα την προσοχή του Αβέρωφ σε μια σειρά παραμέτρων οι οποίες παρεμποδίζουν την ανάπτυξη των ελληνοσοβιετικών σχέσεων και, ειδικά, στη μη διευθέτηση του ζητήματος της διέλευσης της αεροπορικής γραμμής Μόσχας – Καΐρου μέσω Αθηνών», αρχίζει τη λεπτομερή αναφορά του ο τότε πρεσβευτής της ΕΣΣΔ στην Ελλάδα Μ. Σεργκέγιεφ.

Διώξεις

Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Σοβιετικής Ενωσης από το 1941 μέχρι το 1946 Λιτβίνοφ υποβάλλει στον Στάλιν μια λίστα ζητημάτων προς εξέταση, στην κορυφή της οποίας φιγουράρει το θέμα των ελληνοβουλγαρικών συνόρων.

Κρατικά αρχεία της ΕΣΣΔ είχαν αποκαλύψει και λεπτομέρειες για την ονομαζόμενη «Ελληνική Επιχείρηση», η οποία δεν ήταν τίποτε άλλο πέρα από μια μετακίνηση-εκτοπισμό του ελληνικού στοιχείου στη Σοβιετική Ενωση που αποτελούνταν από Πόντιους, Μαριουπολίτες και πολιτικούς φυγάδες.

Τον Σεπτέμβριο του 1938 εκτελέστηκαν πάνω από 21.000 Ελληνες που ζούσαν στη Σοβιετική Ενωση για πάρα πολλά χρόνια και άλλοι 30.000 στάλθηκαν σε σοβιετικά γκουλάγκ στη Σιβηρία.

Τα έγγραφα αποκαλύπτουν πως στην πλειονότητά τους οι Ελληνες δεν ήθελαν να πάρουν τη σοβιετική υπηκοότητα διότι ήλπιζαν πως κάποια στιγμή θα γύριζαν στην Ελλάδα. Αυτός ήταν ο λόγος που στοχοποιήθηκαν ως «εχθροί του λαού» .

Οι πρώτες συλλήψεις έγιναν τον Δεκέμβριο του 1937, με την κατηγορία της κατασκοπείας και της «συμμετοχής σε ελληνικές αντεπαναστατικές οργανώσεις». Τα αρχεία αποκάλυψαν ότι αυτή η «πληροφορία» είχε φτάσει στη Μόσχα από την Αθήνα.

Η ελληνική εμπλοκή δεν τελείωνε εκεί, καθώς Ελληνες ήταν και αυτοί που προετοίμαζαν τις λίστες άλλων ομοεθνών τους σε κάθε χωριό και πόλη. Η αλήθεια είναι ότι ο ακριβής αριθμός όσων έχασαν τη ζωή τους παραμένει ακόμα άγνωστος.

Αξίζει να σημειωθεί, όμως, ότι ο Στάλιν δεν εμπιστευόταν ποτέ τις εθνικές μειονότητες στη Σοβιετική Ενωση και ως εκ τούτου δρομολόγησε διώξεις εναντίον τους.

«Εχθροί του λαού»

Ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα ζητήματα που αποκαλύπτουν τα αποχαρακτηρισθέντα αρχεία είναι οι διώξεις «εχθρών του λαού», μη εξαιρουμένων όσων κομματικών στελεχών ο Στάλιν ήθελε να βγάλει από τη μέση για λόγους που ο ίδιος έκρινε.

Πρόκειται για την πιο σκοτεινή σελίδα της Σοβιετικής Ενωσης και αυτή που έπρεπε να μείνει όσο καλύτερα κρυμμένη γινόταν.

Οι περιβόητες Δίκες της Μόσχας είναι η ορατή κορυφή του παγόβουνου. Οι μαζικές φυλακίσεις και τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας ήταν ο τάφος ή η τραυματική εμπειρία εκατομμυρίων πολιτών, συχνά για ασήμαντους ή και για ανύπαρκτους λόγους.

Μεταξύ των θυμάτων υπήρξαν διανοούμενοι, επιστήμονες, υπάλληλοι, εργάτες και αγρότες. Εάν έμπαινε κάποιος στο στόχαστρο της πανίσχυρης Μυστικής Αστυνομίας πολύ δύσκολα ξεμπέρδευε, ακόμα και αν επρόκειτο για παρεξήγηση.

Η σκληρότητα των διώξεων αποτυπώνεται σε ένα έγγραφο στο οποίο αποκαλύπτεται πώς κάποιος μπορούσε να μεταφερθεί σε ψυχιατρική κλινική χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του, αλλά και χωρίς τη σύμφωνη γνώμη των συγγενών του. Βρισκόταν μονάχα ένας γιατρός που έκανε λόγο «για εμφανή ένδειξη επικινδυνότητας».

Δεκαετίες προτού ανακαλυφθούν τα Google Maps, η Σοβιετική Ενωση είχε φροντίσει να δημιουργήσει κάτι παρεμφερές.

Επρόκειτο για χάρτες πόλεων στη Δύση, όπως το Λονδίνο και η Νέα Υόρκη, οι οποίοι ήταν τόσο λεπτομερείς που κατέγραφαν τους δρόμους, τις υπηρεσίες, τα καταστήματα, τις γέφυρες, μέχρι και το φορτίο που άντεχε η καθεμία.

Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι ότι οι χάρτες αυτοί δεν αποχαρακτηρίστηκαν, αλλά εντοπίστηκαν τυχαία από έναν συλλέκτη, καθώς ήταν μέρος των κλοπιμαίων από διάφορους αξιωματούχους που κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης άρπαζαν ό,τι μπορούσαν για να τα πουλήσουν.

Από τους χάρτες μέχρι τα απολύτως εμπιστευτικά αρχεία της σφαγής του Κατίν, το 1940, κατά τη διάρκεια της οποίας σκοτώθηκαν περίπου 22.000 μέλη της πολωνικής στρατιωτικής ελίτ από τις σοβιετικές δυνάμεις, βρήκαν τον τρόπο να βγουν στη δημοσιότητα.

Το ίδιο και κάποια από τα πεπραγμένα του Στάλιν, μέσω αποχαρακτηρισμένων απόρρητων εγγράφων που φέρεται να είναι υπογεγραμμένα από τον ίδιο και να διατάζουν εκτελέσεις πολιτών της ΕΣΣΔ.

Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έγγραφα αποκαλύπτει τα σοβαρά λάθη και τις καθυστερήσεις που σημειώθηκαν από τον Σοβιετικό ηγέτη τις πρώτες κρίσιμες ώρες της γερμανικής εισβολής τον Ιούνιο του 1941.

Τα έγγραφα επιβεβαιώνουν ότι ο Στάλιν αιφνιδιάστηκε από τη ναζιστική εισβολή, με αποτέλεσμα να διαπράξει λάθη.

Τρεις ολόκληρες ώρες άργησε να δοθεί η εντολή και όταν αυτή δόθηκε ήταν άκρως αντιφατική: «Να επιτεθούμε στους εχθρούς και να τους καταστρέψουμε, αλλά να μην προχωρήσουμε πέρα από τα σύνορα».

 Το αποτέλεσμα είναι γνωστό: οι Γερμανοί προέλαυσαν 300 χλμ. μέσα στο σοβιετικό έδαφος, σκοτώνοντας και καταστρέφοντας. Τα έγγραφα αυτά σκιαγραφούν την προσωπικότητα του «Πατερούλη». Παρότι δεν είχε πνευματική καλλιέργεια, διάβαζε αρκετά και μάλιστα Ντοστογιέφσκι. Μεγάλη έκπληξη, αν σκεφτεί κανείς ότι τον είχε απαγορεύσει σαν «κακή επιρροή για τους νέους».

Ο Στάλιν έγραφε μόνος του τις ομιλίες του. Ήταν υποχόνδριος, λάτρευε το κρασί και δεν ήταν λίγες οι φορές που γινόταν τύφλα. Επίσης, αγαπούσε τις κινηματογραφικές ταινίες και διέθετε πλούσια συλλογή.

Μια πολύ πιο μακάβρια συλλογή ήταν εκείνη των θυμάτων του. Λέγεται ότι οι συνεργάτες του τού παρουσίαζαν ένα άλμπουμ με τα υποψήφια θύματα, τα ονόματα και τις φωτογραφίες τους και εκείνος επέλεγε ποιος θα εξοντωθεί.